کم خونی و نارسایی کلیه

کم خونی ( آنمی ) مرتبط با نارسایی مزمن کلیه ( CDK ):
کم خونی مهم ترین مشکل در نارسایی مزمن کلیه ( CDK ) است . هم زمان که نارسایی مزمن کلیه پیشرفت میکند کم خونی خصوصا از مراحل 3 تا 5 نارسایی مزمن کلیه پیشرفت کرده و هورمون اریتروپویتین ( EPO) که مغز استخوان را تحریک به تولید گلبول های قرمز می کند ، دیگر تولید نمی شود . کلیه ها مسئول ساخت 90 درصد هورمون اریتروپویتین هستند . بدون این هورمون گلبول قرمز کمی در بدن تولید می شود عنصر اساسی در تولید گلبول قرمز ( آهن ) است بنابراین برای این که هورمون اریتروپویتین ( EPO) عمل کند باید ذخایر کافی آهن در بدن موجود باشد این دو عامل کاملا با هم مرتبط هستند و در نتیجه بدن بدون هورمون اریتروپویتین و آهن قادر به ساخت گلبول قرمز سالم نیست .
کم خونی آنمی چیست ؟ 
گلبول های قرمز مسئول تحویل اکسیژن در سراسر بدن هستند زمانی که پزشک می گوید شمارش سلول خون پایین است یعنی در بدنتان به مقدار کافی گلبول قرمز ندارید تعداد گلبول های قرمز کمتر از حد طبیعی یا کمبود گلبول های قرمز سالم را کم خونی می گویند در هر جلسه دیالیز مقدار خون در صافی دیالیز و لوله های خون باقی می ماند .
نشانه های احتمالی کم خونی :
کم خونی، اغلب بدون نشانه است ولی در مواردی رنگ پریدگی ، احساس خستگی ، تنگی نفس غیر طبیعی ، ضربان قلب سریع و سردی دست و پا ( بیش از حد معمول ) و همچنین سردرد می توانند نشانه هایی از کم خونی باشند به مرور زمان کم خونی باعث مشکلات قلبی می شود اگر سابقه مشکلات قلبی دارید کم خونی مشکلات را وخیم تر می کند .
کم خونی فقر آهن :
برای ساخت گلبول های قرمز سالم ( هورمون اریتروپویتین ) و ( آهن ) لازم است کلیه های سالم هورمون اریتروپویتین را که برای تشکیل گلبول قرمز در مغز استخوان ضروری است . تولید می کنند آهن نیز جزء کلیدی برای ساخت گلبول های قرمز سالم در مغز استخوان حمل می شود در آنجا آهن برای ساخت گلبول قرمز و هموگلوبین ( مولکولی که اکسیژن را در خون حمل می کند ) مصرف می شود آهن ممکن است در کبد ، طحال و مغز استخوان ذخیره شود و در صورت نیاز سلول های بدن آن را مصرف می کنند .
چرا گلبول های قرمز برای سلامتی و مخصوصا برای قلب ضروری است ؟
گلبول های قرمز اکسیژن را به سراسر بدن حمل می کنند و هر سلول زنده برای زندگی به اکسیژن نیاز دارد عضلات از میلیون ها سلول ساخته شده اند یکی از مهم ترین عضلات ، عضله قلب است به همین دلیل اگر گلبول های قرمز کافی برای انتقال اکسیژن موجود نباشد ، مشکلات قلبی شدت می گیرند .
دو نوع کم خونی شایع در بیماران با نارسایی مزمن کلیه :
1 – تعداد پایین گلبول های قرمز :
به دلیل اینکه در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه ، کلیه هورمون اریتروپوئتین تولید نمی کنند پلبول های قرمز جدید کافی برای جایگزینی گلبول های قرمز کهنه وجود ندارند . طول عمر گلبول های قرمز در بیماری مزمن کلیه کاهش می یابد این عدم جایگزینی سریع گلبول های قرمز خون تقاضا برای ساخت گلبول های قرمز جدید را افزایش می دهد فقدان هورمون اریتروپوئتین هم زمان با افزایش تقاضا برای ساخت گلبول های قرمز جدید شرایط نگهداری تعداد کافی گلبول قرمز را دشوار میکند
2 – آهن بسیار کم :

• آهن رژیم غذایی شما کم است
  بدنتان توانایی جذب آهن کافی را ندارد
  از دست دادن خون

عوامل تحریک کننده اریترو پویتین از آهن در دسترس بدنتان برای ساخت گلبول های قرمز خون استفاده می کنند .
پزشک زمان تجویز آهن را چگونه متوجه می شود ؟
پزشک با بررسی آزمانیش هایی که هر ماه انجام می دهید متوجه می شود که چه زمانی برای شما آهن تجویز کند این آزمایش ها نشان می دهد که چه میزان گلبول قرمز دارید و آیا آهن کافی در سلول های خونی شما وجود دارد ؟
مهمترین آزمایش های گلبول های قرمز خون :

1. هموگلوبین : این آزمایش برای بررسی بخشی از گلبول های قرمز است که حاوی آهن است و اکسیژن را حمل می کند
   هماتوکریت : این آزمایش درصد گلبول های قرمز در نمونه خون را اندازه گیری می کند

پیشگیری و کنترل کم خونی :  پیدا کردن علت پایین بودن سطح سرمی آهن بسیار مهم است . اگر فکر می کنید کم خونی دارید به پزشک یا پرستار اطلاع دهید احتمالا" برای تشخیص کم خونی آزمایش خون انجام می شود .
خونریزی گوارشی معمولا ناشناخته می ماند اگر مدفوع قیری تیره است فورا به پزشک و پرستار اطلاع دهید .
داروی تحریک کننده اریتروپوئتین دریافت کنید : اگر پزشک تشخیص داد اریتروپوئتین کافی نمی سازید احتمالا داروی تحریک کننده اریتروپویتین را دریافت خواهید کرد بهترین روش دریافت عامل تحریک کننده اریتروپویتین به صورت تزریق زیر پوست است که این روش تزریق زیر جلدی نامیده می شود .
آهن مصرف کنید : آهن و عامل تحریک کننده اریترو پویتین برای ساخت گلبول های قرمز جدید در بدن نقش دارند پزشک در خصوص چگونگی مصرف این داروها بر اساس نتایج آزمایشگاهی تصمیم گیری می کند .
زمان و نحوه مصرف قرص های آهن خوراکی بسیار مهم است :

• قرص آهن را یک ساعت قبل از غذا ، یا دو ساعت بعد از غذا میل کنید
  قرص آهن را با آنتی اسیدها و داروهای باند شونده فسفر مصرف نکنید
  از مصرف الکل اجتناب کنید

اگر در طول مصرف آهن خوراکی یبوست و حالت تهوع داشتید یا احساس پری کردید به پزشک اطلاع دهید .ممکن است پزشک برای جلوگیری از یبوست استفاده از داروهای ملین را به شما پیشنهاد کند . ممکن است مصرف آهن خوراکی کافی باشد
آهن وریدی ( IV) :
اگر عامل تحریک کننده اریتروپویتین دریافت می کنید و آهن کافی ندارید پزشک آهن وریدی تجویز می کند
ممکن است مانند سایر داروها واکنش های حساسیتی به آهن وریدی داشته باشید بنابراین بلافاصله بعد از تجربه هر کدام از علایم گر گرفتگی ، تنگی نفس ، خارش ، ظهور دانه های قرمز روی پوست ، هر نشانه غیر طبیعی حین یا بعد از تزریق دارو فورا به پزشک یا پرستار اطلاع دهید .
اگر در گذشته سابقه واکنش به آهن تزریقی داشته اید پزشک را در جریان قرار دهید در این صورت پزشک ممکن است نوع آن تزریقی را تغییر دهد .
منبع : American Association of Kidney patients
ترجمه : الهام مرادی ( پرستار دیالیز )
ماهنامه دیالیز شماره 158